DERSİM VE SEYİD (ŞEYH) HASANLI AŞİRETLERİ (Englisch –Türkçe- Deutsch)

 

DERSİM VE SEYİD (ŞEYH) HASANLI AŞİRETLERİ (Englisch –Türkçe- Deutsch)

Travels in Kurdistan, with Notices of the Sources of the Eastern and Western Tigris, and Ancient Ruins in Their Neighbourhood (1861-1865)
S. 318-319
J. G. Taylor

(Original metinde Seyid Hasanlılar olarak yazmasına rağmen bugün Şeyh Hasanlılar olarak biliniyor)

The Kızzilbasch are divided –in the Deyrsim—into two portions, those I am among inhabiting comparatively level districts, called the Seyd Hassananlees, in distinction to the true Deyrsimlees living among the rocky heights of the Mezoor, Doojik, and Koozichan mountains. The different natures of the two localities have influenced their respective habits, the one being an agricultural race, comparatively amenable to authority; the other, a haughty, pastoral, and determind rebel tribe. The Seyd hassananlees, although originally from Khorassan, in Persia, emigrated more laterly from the Aghja Dagh, in Malatia, to this;

The Deyrsimlees, on the contrary, are without doubt the descendants of the original Pagan Armenian stock existing there even before Christianity.* The former, from their proximity and common hatred of orthodox Islamism, influenced the latter, who in time imperceptibly accepted the tenets professed by the Hassananlees and grafted Karmathic upon theier former mixel Christian and Pagan ideas. Now, therefore, there seems no difference, outwardly at least, between them in the matter of faith; but their physiological types are confirmatory of separate origins. The physiological types are confirmantory of separate origins. The Deyrsimlees are finer men, with blach hair and eyes, long faces, and swarthy complexions resembling what one would suppose was the original ethnic characteristic of the Armenian, and which one occasionally sees reproduced in the inmates of the old convents about Van and other parts of Koordistan.

The Seyd Hassananlees are shorter, and have rounder and fairer faces, although, like the others, they have long black hair and eyes, with full dark beards. All the young men indiscriminately wear their hair long in plaited tresses, while the middle-aged let it hang down in two loose locks behind each ear; the old men shave the head entirely * The same dress seems common to all; but the Deyrsimlees wear a long melon-shaped turban wound round an elongated felt cap, whose point appears above it; the Hassananlees wind a simple turban round the usual red fez. Their hierarchy, if I may use the term, consists of two degrees only, namely, “Deydees.” Literally sayers, and Seyds; the latter positions are hereditary; the former devolve their mantles on the most deserving of their disciples. The ppolar belief among the Kizzilbasch is that “Deydees” do not die, but are received in some mystical way into heavan. In their language there is some difference, the Deyrsimlees speakinga Koordisch dialect, involving many Armenian words; while the Hassananlee is a peculiar kind of Zazaa, or mixture between it and the common Kermanjee, although partaking of the large Persian element characteristic of the former. Circumcision is unknown among them all, but they allow polygamy, limited to four wives, whom they can never in any case divorce; their women are free mannered, and rarely hide their faces while some o them receive strangers openly, and converse with them in open divan.

* There is a curious passage in ‘Moses of Chorene, which I think gives the origin of the name of the Mount they inhabit and their descent. “After the arrival after the floog of Xisuthrus in Armenia, one of his sons, namend ‘Sim” vent north-west to reconnoitre the country. Arriving at a little plain traversed by rivers, which carry their waters into Assyria, he stopped on the banks of the river tor the space of two moons, and gave his name to the mountain” Sim left it, but his grandsons returned and established themselves on the rivers. From waht follows, it appears the Moosh Plain is intended, one however can hardly call that a little plain. The description coincides more with the small Owajik Plain and the Mezoor and Merjan Rivers flowing through it. “Mosse of Chorene, “ vol. i. Lib. İ ch. vil

————————–

Kızılbaşlar -Dersim’de- iki kısma ayrılır; benim de aralarında bulunduğum ve nispeten düzlük bölgelerde yaşayanlara Seyid Hassaniler denir; Munzur, Doojik ve Koozichan dağlarının kayalık tepelerinde yaşayan gerçek Deyrsimlilerden farklı olarak. İki bölgenin farklı doğaları, alışkanlıklarını da etkilemiştir; biri otoriteye nispeten boyun eğen tarımsal bir ırktır; diğeri ise mağrur, pastoral ve kararlı bir asi kabiledir. Seyid Hasananlılar, aslen İran’daki Horasan’dan gelmelerine rağmen, daha sonra Malatya’daki Ağca Dağ’dan buraya göç etmişlerdir;

Dersimlilerin ise, Hıristiyanlıktan önce de orada var olan orijinal Pagan Ermeni soyundan geldiklerine şüphe yoktur.* Birinciler, yakınlıklarından ve Ortodoks İslamcılığa duydukları ortak nefretten dolayı ikincileri etkilemiş, onlar da zaman içinde farkına varmadan Hassananlilerin savunduğu inançları kabul etmiş ve daha önceki Hıristiyan ve Pagan karışımı fikirlerin üzerine Karmatilik aşılamışlardır. Şimdi, bu nedenle, en azından dıştan bakıldığında, inanç konusunda aralarında bir fark yok gibi görünmektedir; ancak fizyolojik tipleri ayrı kökenleri doğrulamaktadır. Fizyolojik tipler ayrı kökenleri doğrulamaktadır. Dersimli’ler daha ince yapılı insanlardır; sarı saçları ve gözleri, uzun yüzleri ve esmer tenleri, Ermeni’nin asıl etnik özelliği olduğu düşünülen ve zaman zaman Van ve Kürdistan’ın diğer bölgelerindeki eski manastırların sakinlerinde yeniden üretildiğini gördüğümüz şeye benzemektedir.

Seyid Hassanli’ler daha kısa boylu, daha yuvarlak ve daha güzel yüzlüdürler, ancak diğerleri gibi uzun siyah saçları, gözleri ve koyu renk sakalları vardır. Tüm genç erkekler saçlarını gelişigüzel uzun tutamlar halinde örerken, orta yaşlılar her iki kulağın arkasından iki gevşek bukle halinde sarkıtıyor; yaşlılar başlarını tamamen tıraş ediyor * Aynı kıyafet herkes için ortak görünüyor; ancak Dersimliler, ucu yukarıda görünen uzun bir keçe başlığın etrafına sarılmış kavun şeklinde uzun bir sarık takıyor; Hassananliler ise her zamanki kırmızı fesin etrafına basit bir sarık sarıyor. Hiyerarşileri, terimi kullanmama izin verirseniz, yalnızca iki dereceden oluşur, yani “Dede “ler. Kelimenin tam anlamıyla dervişler ve Seyidler; ikinci pozisyonlar kalıtsaldır; birinciler kisvelerini müritlerinin en layık olanlarına devrederler. Kızılbaşlar arasındaki yaygın inanışa göre “Dede “ler ölmezler ama mistik bir şekilde cennete kabul edilirler. Dillerinde bazı farklılıklar vardır, Dersimliler birçok Ermenice kelime içeren bir Kürdçe lehçesi konuşurlar; Hassaniler ise kendine özgü bir Zazaca türüdür veya birincisinin karakteristik büyük Farsça unsurunu içermesine rağmen, ortak Kırmanca ile karışımıdır. Aralarında sünnet bilinmez, ancak çok eşliliğe izin verirler, dört eşle sınırlıdırlar ve hiçbir durumda boşanamazlar; kadınları özgür huyludur ve nadiren yüzlerini gizlerler, bazıları yabancıları açıkça kabul eder ve onlarla açık divanda sohbet eder.

 

* ‘Koreli Musa’da, yaşadıkları dağın adının kökenini ve soylarını verdiğini düşündüğüm ilginç bir bölüm var. “Xisuthrus’un Ermenistan’a varışından sonra, oğullarından biri, ‘Sim’ adında, ülkeyi keşfetmek için kuzeybatıya doğru yola çıktı. Sularını Asur’a taşıyan nehirlerin geçtiği küçük bir ovaya vardığında, iki ay boyunca nehrin kıyısında durdu ve adını dağa verdi.” Sim oradan ayrıldı, ancak torunları geri döndü ve nehirlerin üzerine yerleşti. Bundan sonra anlatılanlardan Muş Ovası’nın kastedildiği anlaşılmaktadır, ancak buna küçük bir ova demek pek mümkün değildir. Tanım daha çok küçük Ovacık Ovası ve içinden akan Mezur ve Mercan Nehirleri ile örtüşmektedir. “Mosse of Chorene, ” cilt i. Lib. İ ch. Vil

 

———————————

Die Kızzilbasch sind – in den Deyrsim – in zwei Teile geteilt. Diejenigen, zu denen ich gehöre, bewohnen vergleichsweise ebene Gebiete und werden die Seyd Hassananlees genannt, im Gegensatz zu den echten Deyrsimlees, die auf den felsigen Höhen der Mezoor-, Doojik- und Koozichan-Berge leben. Die unterschiedliche Natur der beiden Orte hat ihre jeweiligen Gewohnheiten beeinflusst: Die einen sind ein landwirtschaftliches Volk, das sich der Autorität relativ leicht unterwirft, die anderen ein hochmütiger, weidewirtschaftlicher und entschlossener Rebellenstamm. Die Seyd hassananlees stammen zwar ursprünglich aus Chorassan in Persien, sind aber erst später aus dem Aghja Dagh in Malatien hierher ausgewandert;

Die Deyrsimlees hingegen sind zweifellos die Nachkommen des ursprünglichen heidnischen armenischen Stammes, der dort schon vor dem Christentum existierte.* Die ersteren beeinflussten aufgrund ihrer Nähe und ihres gemeinsamen Hasses auf den orthodoxen Islamismus die letzteren, die im Laufe der Zeit unmerklich die Lehren der Hassananlees annahmen und karmathische auf die frühere Mischung aus christlichen und heidnischen Ideen aufpfropften. Es scheint also, zumindest äußerlich, keinen Unterschied zwischen ihnen zu geben, was den Glauben betrifft; aber ihre physiologischen Typen sind ein Beweis für ihre unterschiedlichen Ursprünge. Die physiologischen Typen sind ein Beweis für unterschiedliche Ursprünge. Die Deyrsimlees sind feinere Männer, mit blonden Haaren und Augen, langen Gesichtern und bräunlichem Teint, ähnlich dem, was man als ursprüngliches ethnisches Merkmal der Armenier annehmen würde und was man gelegentlich bei den Insassen der alten Klöster in Van und anderen Teilen Koordistans wiederfindet.

Die Seyd Hassananlees sind kleiner und haben ein runderes und helleres Gesicht, obwohl sie wie die anderen lange schwarze Haare und Augen haben, mit vollen dunklen Bärten. Alle jungen Männer tragen ihr Haar unterschiedslos lang in geflochtenen Zöpfen, während die Männer mittleren Alters es in zwei losen Locken hinter jedem Ohr herabhängen lassen; die alten Männer rasieren den Kopf ganz * Die gleiche Kleidung scheint allen gemeinsam zu sein; aber die Deyrsimlees tragen einen langen, melonenförmigen Turban, der um eine längliche Filzkappe gewickelt ist, deren Spitze darüber erscheint; die Hassananlees wickeln einen einfachen Turban um den üblichen roten Fez. Ihre Hierarchie, wenn ich den Begriff verwenden darf, besteht nur aus zwei Graden, nämlich den “Deydees”. Die letzteren Positionen sind erblich, während die ersteren ihren Mantel an die verdienstvollsten ihrer Schüler weitergeben. Die Kizzilbasch glauben, dass die “Deydees” nicht sterben, sondern auf mystische Weise in den Himmel aufgenommen werden. In ihrer Sprache gibt es einige Unterschiede, die Deyrsimlees sprechen einen kordischen Dialekt, der viele armenische Wörter enthält, während die Hassananlee eine besondere Art von Zazaa oder eine Mischung zwischen ihr und dem gewöhnlichen Kermanjee sind, obwohl sie das große persische Element enthalten, das für die ersteren charakteristisch ist. Die Beschneidung ist bei ihnen allen unbekannt, aber sie erlauben die Polygamie, die auf vier Frauen beschränkt ist, von denen sie sich auf keinen Fall scheiden lassen können; ihre Frauen haben ein freies Benehmen und verbergen selten ihr Gesicht, während einige von ihnen Fremde offen empfangen und sich mit ihnen im offenen Diwan unterhalten.

* Es gibt eine merkwürdige Passage in “Moses von Chorene”, die meines Erachtens den Ursprung des Namens des Berges, den sie bewohnen, und ihre Abstammung erklärt. “Nach der Ankunft von Xisuthrus in Armenien machte sich einer seiner Söhne namens Sim auf den Weg nach Nordwesten, um das Land zu erkunden. Als er eine kleine Ebene erreichte, die von Flüssen durchzogen war, die ihr Wasser nach Assyrien führten, blieb er zwei Monde lang am Ufer des Flusses und gab dem Berg seinen Namen.” Sim verließ ihn, aber seine Enkel kehrten zurück und ließen sich an den Flüssen nieder. Aus dem Folgenden geht hervor, dass die Moosh-Ebene gemeint ist, die man jedoch kaum als kleine Ebene bezeichnen kann. Die Beschreibung deckt sich eher mit der kleinen Owajik-Ebene und den Flüssen Mezoor und Merjan, die sie durchfließen. “Mosse von Chorene”, Bd. i. Lib. İ ch. vil

 

 

Translated with www.DeepL.com/Translator (free version)

Bir cevap yazın